Historia

INiHM powstał w roku 1981, jednak istnieje ciągłość i kontynuacja doświadczeń wcześniejszych instytucji nauczających nawigacji w Marynarce Wojennej i w Polsce w ogóle, kształtowana przez tych samych ludzi i ich doświadczenia. Tak więc uważamy się za spadkobierców Katedry Nawigacji, Cyklu Nawigacji Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte, ale także wcześniejszych szkół:

  • przedwojennej Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej utworzonej w 1922 r. w Toruniu
  • Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, która istniała i wykonywała swoje obowiązki w Wielkiej Brytanii w czasie II Wojny Światowej.
  • Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej odtworzonej po II Wojnie Światowej w 1946 r.

Bezpośrednimi poprzednikami Instytutu Nawigacji i Hydrografii Morskiej były

  • w okresie 1946-1949: indywidualni nauczyciele przedmiotów nawigacyjnych podporządkowani Dyrektorowi Nauk;
  • w okresie 1949-1952: Cykl Przedmiotów Nawigacyjnych,
  • w okresie 1952-55: Katedra Nawigacji Wydziału Pokładowego Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej,
  • w okresie 1955-1967: Katedra Nawigacji Wydziału Pokładowego Wyższej Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, a od 1956 r, imienia Bohaterów Westerplatte,
  • w okresie 1967-1973 (1981): Katedra Nawigacji Wydziału Dowódczego Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej,
  • w 1973 r. został utworzony Nieetatowy Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej istniejący do 1981 r.

Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej został utworzony po 27 latach od odtworzenia Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej (1946r.), po 21 latach od utworzenia Katedry Nawigacji w tej szkole (1952r.) i w 18 lat od przemianowania szkoły w Wyższą Szkołę Marynarki Wojennej (1955r.).

Chcąc ocenić rozwój nawigacji jako dyscypliny dydaktycznej w okresie poprzedzającym Instytut nasi starsi koledzy podkreślają następujące kwestie: relatywnie wysoki jak na ówczesne możliwości poziom kształcenia nawigacyjnego w okresie od 1946 do początku lat 1950, nazywany “okresem radzieckim” rozwoju nawigacji w MW RP. Oznacza to uzyskiwanie formalnych i merytorycznych kwalifikacji przez personel dydaktyczny, rozwój bazy dydaktycznej i pomocy nawigacyjnych. Po powstaniu Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w 1946 r. pierwszymi nauczycielami nawigacji byli komandorzy porucznicy Adam RYCHEL i Kazimierz SZCZĘSNY. Często można usłyszeć opinię, że poziom nauczania przedmiotów nawigacyjnych był bardzo wysoki od samego początku powstania OSMW. Jednak taka opinia jest bardzo przesadzona. Oprócz dobrych chęci i entuzjazmu nauczycieli oraz kursantów(oficerów) i podchorążych, nie było realnych możliwości które uzasadniałyby tak dobre opinie. Baza i pomoce dydaktyczne prawie nie istniały. Tylko poziom nauczania “astronawigacji” był bardzo wysoki. Było to wynikiem wyjątkowych zdolności dydaktycznych nauczyciela przedmiotu (wówczas kapitana) Bronisława SZULA. Natomiast inne przedmioty nauczania, a w szczególności “techniczne środki nawigacji” (nawigacja elektroniczna) były wykładane raczej na niskim poziomie. Niektórzy, szczególnie dochodzący nauczyciele, nie posiadali ani potrzebnych kwalifikacji ani zdolności dydaktycznych. Jest jednak prawdą, że tacy nauczyciele byli szybko, zazwyczaj po jednym semestrze zmieniani.

W 1952 roku powstała Katedra Nawigacji i została znacznie rozbudowana cała baza dydaktyczna. Zostały zbudowane i wyposażone nowe sale dydaktyczne, szczególnie do przedmiotów technicznych. Wszystko to pozytywnie wpłynęło na dalszy rozwój nauczania nawigacji w Wyższej Szkole Marynarki Wojennej. Oficerowie nauczający stawali się ekspertami swoich profesji, już na początku 1960 r. większość oficerów zatrudnionych w Katedrze Nawigacji posiadało ukończone Kursy Doskonalenia Nawigacyjnego, choć nie posiadali wykształcenia wyższego. Jednakże już w połowie lat sześćdziesiątych poziom dydaktyczny nauczycieli Katedry był nie niższy niż inżynierski (ukończone studia I stopnia). Wszyscy pracownicy katedry byli absolwentami Uniwersytetów w Gdańsku lub Warszawie lub ukończyli Akademię Marynarki Wojennej w Leningradzie. Pierwszy stopień doktorski został nadany oficerowi Katedry Nawigacji w 1963 r. Dziesięć lat później, w 1973 r. (w roku powstania Instytutu jako tworu nieetatowego) dodatkowo dwóch oficerów posiadało stopnie doktorskie, a jeden otrzymał tytuł naukowy profesora.

Poziom nauczania nawigacji radykalnie się poprawił po otrzymaniu drugiego okrętu szkolnego “Zetempowiec”, który zmienił nazwę w 1957 r. na ORP “Gryf”. Jednakże pierwszym okrętem szkolnym była “Iskra”, która na początku lipca 1948 r wróciła do Gdyni. Poza szkoleniem ogólnomorskim, była ona przystosowana do “praktykowania” przez podchorążych jedynie astronomii morskiej. W 1967 r. Wydział Pokładowy został przemianowany na Wydział Dowódczy a jego profil nauczania został uznany jako profil inżynierski, a absolwenci otrzymywali stopień “inżynier nawigator”. Powyższe spowodowało konieczność zmian w programie nauczania, znacznego rozszerzenia przedmiotów technicznych, wprowadzenia ćwiczeń laboratoryjnych i wykonania wielu innych zmian w procesie dydaktycznym.

OKRES NIEETATOWEGO INSTYTUTU NAWIGACJI I HYDROGRAFII

Nieetatowy Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej został utworzony w styczniu 1973 r. w wyniku porozumienia o współpracy pomiędzy Wyższą Szkołą Marynarki Wojennej i Biurem Hydrograficznym Marynarki Wojennej (BHMW) w dziedzinie nawigacji i hydrografii. Instytut ten jest i powinien być uważany jako początkowy etap istnienia Instytutu Nawigacji i Hydrografii Morskiej (INiHM). Etatowy Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej został powołany w styczniu 1981 r. jednak, prawie nikt z uczestników tego wydarzenia nie pamięta daty, kiedy Instytut został utworzony jako twór etatowy. Było to bowiem tylko prawnym usankcjonowaniem sytuacji, która istniała wówczas od 8 lat. Nieetatowy Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej składał się z dwóch elementów: Katedry Nawigacji i współpracujących grup specjalistów Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej. Komendantem Instytutu był Szef Katedry Nawigacji – kmdr prof. dr Józef Urbański. Jego Zastępcą do spraw współpracy z BHMW był Zastępca Szefa Biura Hydrograficznego (kmdr B. Rojcewicz).

Warto przypomnieć przyczyny, które doprowadziły do powstania INiHM w formie nieetatowej:

  • personel Katedry Nawigacji był w pełni wykwalifikowany i zdolny do podejmowania badań i działalności naukowej, która była słabym punktem dotychczasowej działalności Katedry Nawigacji
  • rozwój gospodarki morskiej, który nastąpił po wydarzeniach na Wybrzeżu w 1970 r. wiązał się z potrzebami badawczymi, które należało podjąć.
  • Pojawiło się zapotrzebowanie na nowe formy nawigacyjnego i hydrograficznego zabezpieczenia eksploracji i eksploatacji zasobów dna morskiego. Była pilna potrzeba tworzenia prawnych i organizacyjnych możliwości współpracy Biura Hydrograficznego i Katedry Nawigacji z instytucjami gospodarki morskiej. Władze Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej tego okresu zachęcały, popierały i promowały rozwój wszystkich form działalności badawczo rozwojowej. Głównym celem (Nieetatowego) Instytutu było zapewnienie konkurencyjnego i stałego rozwoju następujących specjalności:
  • nawigacja morska,
  • hydrografia morska,
  • kartografia morska,
  • hydrometeorologia morska.

Oznaczało to prace nad zabezpieczeniem potrzeb Marynarki Wojennej oraz współpraca z instytucjami gospodarki morskiej i administracji morskiej w zakresie:

1. Nawigacja morska:

  • optymalizacja wyposażenia nawigacyjnego polskich obszarów morskich,
  • opracowanie nowych procedur określania charakterystyk manewrowych okrętów,
  • opracowanie i wydanie nowych publikacji nautycznych, poradników itp.
  • automatyzacja procesu nawigacji okrętów,
  • optymalizacja manewrowania okrętów wojennych.

2. Hydrografia morska:

  • automatyzacja procedur prowadzenia prac hydrograficznych, w szczególności przetwarzania danych,
  • opracowanie propozycji nowych procedur dotyczących określania kształtu dna morskiego, rodzajów gruntów i przeszkód nawigacyjnych,
  • określanie zakresu wymagań, wzorców sprzętu hydrograficznego, wyposażenia i systemów oraz zasad zabezpieczenia hydrograficznego eksploracji dna morskiego i innych prac na morzu,

3. Kartografia:

  • określanie wymagań i propozycji rozwiązań kartograficznych niezbędnych dla nawigacji, zabezpieczenia nawigacyjno-hydrograficznego wykonywania zadań specjalnych Marynarki Wojennej i gospodarki morskiej,
  • automatyzacja procesów kartograficznych,

4. Hydrometeorologia:

  • określanie wymagań i propozycji rozwiązań dotyczących osłony hydrometeorologicznej Marynarki Wojennej,
  • opracowywanie metod prognozowania stanu zjawisk hydrometeorologicznych, w szczególności: propagacji dźwięku w wodzie oraz położenia warstw maskujących.

Rozpoczęła się współpraca z naukowo-badawczymi i wdrożeniowymi instytucjami w kraju i za granicą, zajmującymi się podobną problematyką, pracownicy INiHM podjęli popularyzację wyników badań naukowych poprzez publikowanie ich w czasopismach, sprawozdaniach itp. oraz poprzez organizację i udział w seminariach, sympozjach, warsztatach i konferencjach. Rozpoczęły się też takie nowe formy aktywności jak: studia podyplomowe własnego personelu dydaktyczno-naukowego, pozyskiwanie, gromadzenie i propagowanie odpowiedniej informacji technologicznej i operacyjnej, opracowywanie ekspertyz i opinii, wykonywanie usług dla instytucji morskich i administracji morskiej dotyczących nauczania i szkolenia nawigacyjnego i hydrograficznego oraz wykonywanie projektów badawczych zlecanych przez te instytucje.

PRÓBA OCENY WKŁADU INSTYTUTU NAWIGACJI I HYDROGRAFII MORSKIEJ W ROZWÓJ NAWIGACYJNEJ DYSCYPLINY NAUKOWEJ.

W 1981 roku Instytut otrzymał uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora. Umożliwiło to Instytutowi szybki, wręcz skokowy rozwój naukowy. Było to oczywiście zasługą nie tylko Instytutu, ale całej Komendy Akademii i jej polityki nastawionej na rozwój naukowy uczelni. W tym okresie wprowadzono stacjonarne studia doktoranckie i ich absolwenci oraz oficerowie, którzy studiowali indywidualnie nie tylko uzyskali te stopnie, ale w dalszej perspektywie wielu spośród nich uzyskała stopnie doktora habilitowanego uprawniające ich do zajmowania stanowisk profesorskich. Jednakże od połowy lat 80, z wielu przyczyn, polityka intensywnej edukacji personelu na poziomie doktorskim nie była kontynuowana z takim skutkiem i w rezultacie nastąpiło spowolnienie rozwoju Instytutu. Dopiero w końcu lat dziewięćdziesiątych lata intensywnych wysiłków w zakresie edukacji kadry Instytutu pozwoliły na przywrócenie dawnego stanu.

Głównymi przyczynami powstania Instytutu, były nie tyle potrzeby dydaktyczne, ale potrzeby zabezpieczenia nawigacyjnego i hydrograficznego okrętów wykonujących zadania bojowe oraz zadania specjalne administracji i gospodarki morskiej. Dlatego też dyplomowe prace magisterskie, a w szczególności rozprawy doktorskie, w początkowym okresie istnienia Instytutu dotyczyły tego rodzaju zagadnień. Ten kierunek działalności Instytutu, zapoczątkowany jeszcze przed jego powstaniem, stanowi do dnia dzisiejszego główny nurt działalności dydaktycznej i badawczej Instytutu. Przykładem mogą być podręczniki dotyczące oceny dokładności pozycji, oceny i wystawienia systemów radionawigacyjnych i urządzeń wizualnego oznakowania nawigacyjnego oraz prac hydrograficznych opublikowane przez pracowników Instytutu. Drugą specjalnością Instytutu, utworzoną na początku lat 80-tych, było modelowanie matematyczne podprocesów nawigacji okrętu oraz badanie zagadnień automatyzacji i integracji nawigacji. Wiele rozpraw doktorskich bronionych w Instytucie w tych latach było poświęconych problematyce geodezyjnej, która jest nieodłącznie związana z tymi zagadnieniami, Zostało też opublikowanych wiele artykułów oraz wydano kilka znaczących opracowań i książek.

Trzecią specjalnością naukowo-badawczą Instytutu, która także powstała na początku lat 80-tych, były problemy dotyczące geodezji morskiej, a ściślej problemy pogranicza geodezji, hydrografii i nawigacji. Do grupy tych problemów należą systemy i procedury pozycjonowania o dużej dokładności (dokładność geodezyjna) realizowane w czasie rzeczywistym; geodezyjne układy odniesienia oraz ich różnice i poprawki; systemy informacji geograficznej, mapy elektroniczne i systemy zobrazowania map elektronicznych; obliczenia geodezyjne; filtracja i wyrównywanie pomiarów i inne. Problemy te stają się coraz ważniejsze dla Instytutu ponieważ podnoszą na wyższy poziom kompetencje pracowników Instytutu odnośnie zabezpieczenia nawigacyjnego oraz zadań specjalnych wykonywanych na morzu. W zakresie tej specjalności Instytutu zostały nie tylko obronione rozprawy doktorskie, ale zostały opublikowane, także za granicą, artykuły naukowe, nie wspominając o książkach. W tym obszarze Instytut owocnie współpracuje z Wydziałami Geodezyjnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Politechnik Warszawskiej, Wojskowej Akademii Technicznej i innymi uczelniami.

Jest jeszcze jedna, ważna specjalność Instytutu, która istnieje od czasu jego utworzenia. Można ją nazwać “opracowywaniem bardziej efektywnych metod i procedur hydrometeorologicznej osłony sił morskich”. W tej dziedzinie działalności badawczej zostało zrealizowanych szereg znaczących projektów badawczych oraz został opublikowany podręcznik z hydrometeorologii morskiej.

Konkludując Instytut wniósł istotny wkład w rozwój podstaw teoretycznych całej dyscypliny nawigacji morskiej. Systematycznie publikowane są artykuły dotyczące podstaw teoretycznych nawigacji morskiej, jej treści, procedur, problemów badawczych, metod badawczych, automatyzacji i integracji systemu nawigacji okrętów oraz zbliżonych problemów dotyczących nawigacji morskiej. Dzięki tym opracowaniom zostały sformułowane jednorodne, zwarte i w pełni akceptowane przez polskie środowisko nawigacji morskiej, teoretyczne podstawy współczesnej dyscypliny nawigacji morskiej.

 

Obecnie z dniem 1 października 2019 r. w wyniku zmian wprowadzonych w związku z ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Instytut został przekształcony w Katedrę Nawigacji i Hydrografii Morskiej.